Ma intensywne czerwono-czarne zabarwienie ciała, które na pokrywach skrzydłowych układa się w charakterystyczny wzór (na każdej z nich występuje czarna kropka i czarna ukośna kreska), to sprawia, że kowal jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych owadów. Długość ciała wynosi 7 – 12 mm.
Żywi się opadłymi nasionami (jego przysmak stanowią orzeszki lipy), owocami, a także martwymi owadami, gąsienicami i dżdżownicami. Pokarm w płynnej postaci pobiera specjalnym narządem gębowym zwanym kłujką. Gdy nie żeruje, chowa kłujkę w specjalnym rowku na brzusznej stronie ciała.
Żyją w dużych grupach, gromadząc się w nasłonecznionych miejscach, pniach drzew różnych gatunków (głównie lip, kasztanowców i robinii akacjowej).
W trakcie kopulacji, trwającej nawet 12 godzin, samiec i samica często poruszają się sczepione odwłokami.Czy wiesz?
„Tramwajarze” – nazwa odnosi się do specyficznego sposobu rozmnażania: samiec i samica podczas kopulacji łączą się odwłokami. W tym miłosnym uścisku, trwającym nawet kilkanaście godzin, poruszają się razem, większa samica „ciągnie za sobą jak wagonik” samca.

Samice składają jaja w ziemi w specjalnie wydrążonych korytarzach. Larwy wykluwają się w czerwcu. Kowale zimują w postaci dorosłej, ukryte w ściółce, bądź zagrzebane w ziemi.
Występuje u nich zjawisko polimorfizmu, część osobników ma normalnie rozwinięte skrzydła, część jest krótkoskrzydła (tylne skrzydła silnie uwstecznione, zredukowane).
Mają niewielu wrogów, skupisko kontrastowo ubarwionych owadów skutecznie dezorientuje potencjalnego drapieżnika i zniechęca do ataku.