Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych ogłasza konsultacje społeczne w związku z ubieganiem się o zezwolenie na stosowanie w ramach zabiegów ratowniczych chemicznych środków ochrony roślin zawierających w składzie substancję czynną: cypermetrynę. Konsultacje trwają 45 dni od dnia ogłoszenia na stronie internetowej RDLP w Białymstoku.

Wszelkie uwagi i wnioski dotyczące tej sprawy prosimy kierować drogą elektroniczną na adres: adam.pawlowski@bialystok.lasy.gov.pl lub pocztą tradycyjną na adres:
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku
ul. Lipowa 51; 15-424 Białystok.

Osobą odpowiedzialną za sprawy certyfikacji jest Adam Kwiatkowski, Tel.: +48 85 7481820.

Uzasadnienie

Lasy zarządzane przez 28 nadleśnictw wchodzących w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku posiadają certyfikat FSC o numerze SGS-FM/CoC- 008962, potwierdzający prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej i produkcji surowca drzewnego zgodne ze standardami odpowiedzialnej gospodarki leśnej FSC. Powierzchnia lasów objęta certyfikatem FSC wynosi 538 480,66 ha. Nie obejmuje ona szkółek leśnych, które zostały wyłączone z powierzchni certyfikowanej w 2012 roku. Certyfikacji w systemie FSC poddane jest 28 nadleśnictw wchodzących w skład RDLP w Białymstoku: Augustów, Bielsk, Borki, Czarna Białostocka, Czerwony Dwór, Dojlidy, Drygały, Ełk, Giżycko, Głęboki Bród, Gołdap, Knyszyn, Krynki, Łomża, Maskulińskie, Nowogród, Nurzec, Olecko, Pisz Płaska, Pomorze, Rajgród, Rudka, Supraśl, Suwałki, Szczebra, Waliły, Żednia. W składzie gatunkowym drzewostanów na tym obszarze dominuje sosna pospolita, której udział wynosi około 67% oraz świerk, stanowiący 9%. W dalszej kolejności występują: brzoza (8%), dęby (7%), olsza (7%) oraz około 2% stanowią pozostałe gatunki drzew.
Jednym z warunków niezbędnych do otrzymania i zachowania certyfikatu FSC jest zaniechanie używania chemicznych środków ochrony roślin zawierających substancje uznane przez FSC za wysoce niebezpieczne dla środowiska. Wykaz takich substancji zamieszczony jest w dokumencie FSC-STD-30-001aEN z 10 lutego 2015 roku. Wśród wymienionych substancji niezalecanych przez FSC do stosowania w lasach certyfikowanych jest cypermetryna.

Stosowanie środków chemicznych do ochrony roślin w Polsce regulowane jest odpowiednimi przepisami, w szczególności ustawą o ochronie roślin z dnia 8 marca 2013 roku. Implementuje ona do krajowego prawodawstwa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z 21 października 2009 roku ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów. Ustawa ta, miedzy innymi, wprowadza zasady obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Zgodnie z przepisami każdy preparat musi posiadać odpowiednią rejestrację do stosowania w określonej dziedzinie gospodarki oraz na określony gatunek organizmu powodującego uszkodzenia. Wszystkie niezbędne informacje o przeznaczeniu preparatu, dokładną instrukcję jego stosowania oraz niezbędne środki ostrożności znajdują się na etykiecie produktu. Preparat nie może być stosowany w sposób niezgodny z etykietą. Lista dopuszczonych w leśnictwie przez prawo preparatów oraz wytyczne w sprawie ich stosowania w lasach, publikowane są w specjalnej broszurze przez Instytut Badawczy Leśnictwa pt. „Środki ochrony roślin, środki biobójcze oraz produkty do rozkładu pni drzew leśnych zalecane do stosowania w leśnictwie".

Substancja czynna – cypermetryna – znajduje się obecnie w dwóch preparatach dostępnych na rynku krajowym i zarejestrowanych do stosowania w leśnictwie w celu zwalczania owadów uszkadzających sadzonki i pędy drzewek – szeliniaka i pozostałych ryjkowców jak również owadów uznawanych za szkodniki wtórne zasiedlające surowiec drzewny. Jest to Sherpa 100 EC oraz Forester 100 EW.

Zgodnie obowiązującą w Lasach Państwowych, Instrukcją Ochrony Lasu, wprowadzoną zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych nr 57 z dnia 22 listopada 2011 roku, przyjęto zasadę, że zastosowanie chemicznych metod ochrony lasu jest ostatecznością i wykonuje się wyjątkowo, gdy wszelkie inne metody nie przynoszą oczekiwanych efektów.

Szeliniak jest owadem, który w sprzyjających warunkach pojawia się masowo na uprawach leśnych i atakuje sadzonki drzew iglastych. Zagrożenie z jego strony jest największe w pierwszych dwóch – trzech latach od usunięcia drzew z powierzchni. Żeruje ogryzając młodą korę, przez co powoduje szybkie zamieranie sadzonek. W przypadku masowego występowania w krótkim czasie jest w stanie doprowadzić do zamarcia wszystkich młodych drzewek iglastych na uprawie.

Istnieje wiele metod zapobiegania wystąpieniu szkód. Tam gdzie warunki siedliskowe na to pozwalają, stosuje się przelegiwanie zrębu, a więc sadzenie nowego pokolenia drzew z rocznym, lub dwuletnim opóźnieniem. Nie zawsze jednak jest gwarancja skuteczności tego działania. Po posadzeniu młodego lasu stosuje się też inne metody jak na przykład zwabianie owadów substancją zapachową do specjalnych dołków i ręczne wybieranie oraz niszczenie osobników. Wykłada się też specjalnie przygotowane wałki drewna sosnowego lub wiązki gałązek wabiące owady. Zwabione owady również ręcznie zbiera się i niszczy. Są to metody mechaniczne. W większości przypadków, opisane wyżej metody są wystarczające i szkody powodowane w uprawie przez szeliniaki są znośne gospodarczo i przyrodniczo. W wyjątkowych przypadkach, ilość szeliniaków jest na tyle duża, że zagraża przetrwaniu uprawy. Powoduje to znaczne straty ekonomiczne (konieczność ponownego odnowienia powierzchni młodymi drzewkami) oraz straty przyrodnicze (wydłużenie okresu do zwarcia koron drzew i odtworzenia warunków leśnych, niekorzystne zmiany w ekosystemie). W takiej sytuacji, jako zabieg ratowniczy należy zastosować chemiczne zwalczanie. W ostatnich latach, przeciętna powierzchnia zagrożona od szeliniaka na omawianym terenie to około 1200 ha rocznie. Działania zwalczania mechanicznego podjęto przeciętnie na około 850 ha upraw. Z uwagi na masowe wystąpienie szeliniaka na części powierzchni, zwalczano go chemicznie średnio na 240 ha rocznie. Na pozostałej powierzchni nie zaszła konieczność zastosowania żadnego zwalczania.

Zabieg chemiczny polega na opryskaniu sadzonek iglastych odpowiednim stężeniem preparatu (zgodnie z etykietą produktu). Stosuje się to tego celu wyłącznie opryskiwacze plecakowe, ręczne lub sporadycznie ciągnikowe (jeśli zezwala na to etykieta). Nie stosuje się w tym celu oprysku lotniczego. Z tego względu, powierzchnia zabiegu ograniczona jest z reguły wyłącznie do samych sadzonek i tylko na części uprawy, gdzie występują gatunki iglaste (sadzone lub z odnowienia naturalnego). Zabiegów nie stosuje się w pobliżu wód. Podczas oprysku osoby wykonujące zabieg przestrzegają wszelkich środków ostrożności i stosują się do zasad BHP. Z uwagi na bardzo lokalny zasięg oprysku nie ma potrzeby szczególnego informowania społeczeństwa o prowadzonych zabiegach.

Omawiane środki chemiczne mogą być używane również do zabezpieczenia surowca drzewnego przed szkodnikami wtórnymi. Owady te wgryzają się w drewno powodując obniżenie jego jakości technicznej. Z reguły surowiec jest systematycznie wywożony z lasu przez co unika się powyższego zagrożenia. W sporadycznych przypadkach zachodzi konieczność zabezpieczenia partii drewna, które z różnych, często niezależnych od nadleśnictwa przyczyn, pozostało w lesie na składnicy. W RDLP w Białymstoku, sytuacje takie zdarzają się incydentalne. Zabezpieczenie polega na oprysku partii złożonego drewna za pomocą opryskiwacza ręcznego lub plecakowego. Zabieg ma bardzo lokalny zasięg, ograniczony wyłącznie do składowanego drewna.

Mając świadomość, że stosowane środki chemiczne mogą wywierać negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze, traktujemy je wyłącznie jako ostateczną metodę będącą zabiegiem ratowniczym. Stąd zastosowanie pestycydów w leśnictwie jest marginalne i uzyskanie derogacji nie powinno wpłynąć na zwiększenie częstotliwości stosowania niezalecanych przez FSC substancji.