Aktualności Aktualności

Wśród ptaków wielkie poruszenie

Wędrówki ptaków to niezwykle ciekawe zjawisko świata natury, które możemy obserwować każdego roku. Ptasie migracje to konsekwencja cykliczności pór roku. Jesienią kiedy dzień staje się krótszy, a temperatura powietrza spada to sygnał dla ptaków, że należy przygotować się na nadejście zimy. Część gatunków zostawi nas na ten niesprzyjający okres i odleci do ciepłych krajów, część zostanie, a jeszcze inne przylecą do nas z bardziej mroźnych terenów.

Dlaczego ptaki odlatują na zimę?

Ptaki odlatują, bo nie mają wystarczającej ilości pokarmu w okresie zimowym. Zbiorniki wodne zamarzają, płazy, gady i gryzonie zaszywają się w bezpiecznych kryjówkach,  owady hibernują, a rośliny są ukryte pod śnieżnym puchem. Zmniejszona obfitość pokarmu, niewystarczająca ilość czasu na jego zdobycie, a tym samym ilość energii potrzebnej do przetrwania sprawia, że ptaki muszą wyruszyć w daleką i pełną niebezpieczeństw podróż. Ptaki z terenów o stałym klimacie lub bardziej wyrównanych temperaturach, gdzie jest stała dostępność pokarmu nie muszą migrować.

Bocian biały stojący samotnie na polanie. Fot. Archiwum Nadleśnictwa Maskulińskie.

Skąd ptaki wiedzą, że właśnie czas rozpocząć migrację?

Istotnym sygnałem jaki rejestrują jest zmieniająca się długość dnia. Odlot poprzedzony jest szeregiem przygotowań. Skrzydlaci podróżnicy przed wylotem intensywnie żerują i gromadzą zapas tłuszczu, a także często przechodzą pierzenie tzn. wymieniają stare oraz nierzadko zniszczone pióra na nowe. Wyruszają w podróż podczas sprzyjającej aury, ponieważ podczas niepogody straciłyby zbyt dużo energii na walkę z wiatrem i deszczem.

Jak lecieć bez mapy?

Precyzyjna wewnętrzna nawigacja jest dla migrujących ptaków podstawową umiejętnością. W czasie podróży ptaki wykorzystują do orientacji słońce, gwiazdy i pole magnetyczne, a także znajomość ukształtowania terenu.

Ciekawostką jest wylot kukułek. Młode kukułki nie mają możliwości lotu z rodzicami, głównie dlatego że ich nie znają i lecą miesiąc później. Skąd wiedzą dokąd lecieć? Otóż te ptaki posiadają gen wędrówki, odziedziczoną cechę po biologicznych rodzicach.

Kukułka zwyczajna siedząca na drewnianym paliku. Źródło: pixabay.com

A dokąd właściwie ptaki lecą?

Część gatunków na czas zimowych chłodów przemieszcza się na południe i zachód Europy by wraz z pierwszym ociepleniem powrócić na lęgowiska (są to m.in. skowronki, żurawie). Druga grupa ptaków podejmuje odległą wędrówkę do Afryki (bociany). Jest jeszcze nieliczna grupa ptaków, które zimę spędzają w Azji.

Dniem czy nocą, kluczem czy stadem?

Większość gatunków podróżuje zarówno w dzień jak i w nocy (np. jerzyk zwyczajny), ale są też takie, które preferują podróż wyłącznie porą nocną (szpak zwyczajny) lub w ciągu dnia (jaskółka dymówka).  

Wiele gatunków lecąc formuje klucz w kształcie odwróconej litery V. Jest to formacja w której każdy osobnik widzi przewodnika stada, a poszczególne okazy nie przeszkadzają sobie w locie. Wędrówka w kluczu jest bezpieczna dla młodych, które nie nabrały doświadczenia w podróżowaniu i mogą czerpać wiedzę i umiejętności od starszych.

Niektóre ptaki lecą stadnie (np. bociany), w grupie liczącej nawet do 500 osobników. Duże skupisko ptactwa ułatwia wyszukiwanie ciepłych prądów. W momencie gdy jeden z ptaków napotka prąd – reszta dołącza do niego, minimalizując straty wartościowej energii.

Aby przetrwać długi i wyczerpujący lot, wiele ptaków stosuje naprzemiennie lot aktywny (najbardziej energochłonny, nieprzerywalny ruch skrzydłami) i szybowanie (ruch wykorzystujący masy powietrza).

Klucz ptaków na niebie w kształcie litery V. Fot. Archiwum Nadleśnictwa Maksulińskie.

Kto z nami zostaję a kto odlatuje?

Najbardziej znanymi ptakami odlatującymi na zimę są bociany, żurawie, czaple, jaskółki, kukułki, dudki czy skowronki.

Ptaki które zostają z nami na zimę, to sikorki (w tym bogatka, modraszka, uboga i czubatka), sroka, sójka, dzięcioły (z wyjątkiem dudka i kretogłowego), kos, kawka.

Dla jakich gatunków jest u nas atrakcyjnie zimą?

To przede wszystkim jemiołuszki i gile, dla których to polska jest „ciepłym krajem”.

Gil zwyczajny siedzący na gałęzi. Fot. Archiwum Nadleśnictwa Maskulińskie.

Kto jest światowym rekordzistą?

Szlamnik zwyczajny (Limosa lapponica) w 2020 roku został uznany za rekordzistę w świecie migracji ptaków. W ciągu 11 dni przeleciał aż 12 000 kilometrów, pokonując trasę z Alaski do Nowej Zelandii bez międzylądowań. Lot szlamika to najdłuższy lot bez odpoczynku, jaki udało się zaobserwować.

Szlamnik zwyczajny brodzący w okolicy zbiornika wodnego. Źródlo:pixabay.com

Jesień i zima to doskonały czas, aby obserwować życie i zachowanie ptaków. Drzewa gubią liście odsłaniając wiele okazów, a nadchodząca zima spowoduje, że wiele mniej ostrożnych ptaków zagości bliżej osad ludzkich.

Zachęcamy do obserwacji naszych skrzydlatych przyjaciół.